Aanvaarden van een nalatenschap. Niet altijd de verstandigste keuze!

Als erfgenaam komt er na een overlijden veel op u af, zowel emotioneel als zakelijk. Een van de eerste dingen waar banken en andere instanties vaak om vragen, is een verklaring van erfrecht. Dat is een akte waarin een notaris – na gedegen onderzoek – verklaart wie de erfgenamen zijn en wie bevoegd is (of zijn) om over de nalatenschap te beschikken. Om als notaris een verklaring van erfrecht voor u op te kunnen stellen, is het onder andere noodzakelijk dat u verklaart of u de nalatenschap aanvaardt of verwerpt. Het aanvaarden van een nalatenschap kan op twee manieren, namelijk “zuiver” of “beneficiair”. Omdat niet alleen de bezittingen, maar ook de schulden van de nalatenschap overgaan op de erfgenamen, is dit een keuze waar u goed over na moet denken.

Zuiver aanvaarden

Als u de nalatenschap zuiver aanvaardt, erft u de bezittingen én de schulden van de nalatenschap. Bevat de nalatenschap onvoldoende vermogen om de schulden te kunnen betalen, dan bent u als erfgenaam zélf aansprakelijk voor het tekort. U moet het tekort dan dus uit eigen zak bijbetalen, ook als u van bepaalde schulden niet op de hoogte was!

Weliswaar is er sinds 1 september 2016 een wet die bescherming biedt tegen “onverwachte schulden” (art. 4:194a BW), maar deze regeling is omslachtig (een procedure bij de kantonrechter) en biedt lang niet in alle gevallen uitkomst. Het moet namelijk gaan om schulden die u niet kende en bovendien niet behoorde te kennen. Die laatste eis blijkt vaak een struikelblok te zijn.

Vaderlijke of moederlijke erfdelen

Schulden die nog wel eens over het hoofd worden gezien, zijn de schulden die de overledene had aan de kinderen van zijn of haar eerder overleden partner. Bij dat eerste overlijden is het vermogen dan overgegaan op de langstlevende en de kinderen houden sindsdien hun vaderlijk of moederlijk erfdeel tegoed in de vorm van een geldvordering. Vaak wordt op die geldvordering rente bijgeschreven die behoorlijk kan oplopen (een samengestelde rente van 6% per jaar is geen uitzondering). De erfdelen van de kinderen – en eventuele rente – kunnen ervoor zorgen dat een nalatenschap die in eerste instantie positief lijkt toch negatief is. Dat kan helemaal problematisch zijn als de erfgenamen van deze schuldeisers niet dezelfde personen zijn als de erfgenamen van de schuldenaar.

Beneficiair aanvaarden

Als u het zekere voor het onzekere wilt nemen, kunt u er ook voor kiezen om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Dan aanvaardt u de nalatenschap “onder het voorrecht van boedelbeschrijving”. U erft dan alleen als er na het betalen van alle schulden van de nalatenschap nog een bedrag overblijft. Is er een tekort, dan hoeft u dit niet uit eigen zak aan te vullen.

Om de schuldeisers van de nalatenschap te beschermen, is de afwikkeling bij deze manier van aanvaarden wel aan (strikte en in sommige gevallen ook ingewikkelde) wettelijke regels verbonden, de zogeheten “vereffening” (Afdeling 4.6.3 van het Burgerlijk Wetboek). Als erfgenaam fungeert u daarbij als een soort curator (“vereffenaar”) van de nalatenschap. Let daarbij wel op, want als u de nalatenschap niet conform de wettelijke regels vereffent, kunt u wegens “slecht vereffenaarschap” alsnog aansprakelijk worden voor de schulden van de nalatenschap, ook al had u beneficiair aanvaard.

Verwerpen

De derde mogelijkheid is het verwerpen van de nalatenschap. Hier kunt u voor kiezen als u niets met de nalatenschap te maken wilt hebben. U bent dan niet aansprakelijk voor de schulden, maar u krijgt ook geen bezittingen. Uw erfdeel schuift in dat geval door naar een of meer andere personen. Wie die personen zijn, dat volgt uit het testament en anders uit de wet.

Als u de nalatenschap verwerpt en kinderen hebt, dan treden uw kinderen in veel gevallen (maar lang niet altijd) samen als erfgenamen voor u in de plaats. Vervolgens hebben uw kinderen weer dezelfde drie mogelijkheden: zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen.

Minderjarigen

Als een kind echter minderjarig is, kan hij de nalatenschap niet zuiver aanvaarden. Uitgangspunt is dat de minderjarige de nalatenschap beneficiair aanvaardt. Willen de wettelijke vertegenwoordigers van het kind de nalatenschap namens hem verwerpen, dan is daarvoor toestemming (“machtiging”) van de kantonrechter nodig. Doorgaans verleent de kantonrechter die machtiging alleen als u kunt aantonen dat de nalatenschap negatief is. In beginsel moet de verwerping binnen drie maanden hebben plaatsgevonden; is die termijn verstreken zonder dat een machtigingsverzoek tot verwerping is ingediend, dan geldt de nalatenschap voor de minderjarige als beneficiair aanvaard.

Hoe moet ik verwerpen of beneficiair aanvaarden?

Als u een nalatenschap beneficiair wilt aanvaarden of wilt verwerpen, dan moet daarvoor een verklaring worden afgelegd bij de griffie van de rechtbank. Pas als deze verklaring is ingeschreven bij het boedelregister is de beneficiaire aanvaarding of verwerping een feit. Een en ander moet gebeuren bij de rechtbank waar de laatste woonplaats van de overledene onder valt (art. 4:191 BW), ook als iemand in een andere plaats is overleden. Als u geen volmacht tot beneficiaire aanvaarding of verwerping ontvangen hebt van een notariskantoor, dan kunt u dit zelf regelen bij de rechtbank. Houdt er rekening mee dat (naast eventueel honorarium voor een betrokken notaris) in beginsel € 132,00 griffierecht (tarief in 2021) verschuldigd is. Soms kan griffierecht worden bespaard door de verklaringen van alle erfgenamen te verzamelen en in één keer aan te bieden bij de rechtbank.

Het afwikkelen van de nalatenschap

Het afwikkelen van een nalatenschap is een serieuze zaak; een ondoordachte aanvaarding of een onzorgvuldige afwikkeling kan leiden tot aansprakelijkheid van u als erfgenaam.

Tijdens een gesprek bij Dijkman & van Doorn over een verklaring van erfrecht komen (onder meer) de hiervoor besproken keuzemogelijkheden aan de orde en bekijken we samen met u waar de risico’s zouden kunnen zitten. Dijkman & van Doorn helpt u bij het maken van een keuze en bij het zetten van de juiste vervolgstappen in de verdere afhandeling van de erfenis. Als u dat wilt, kunnen wij de gehele afwikkeling, of delen daarvan, voor u uit handen nemen.

Het is mogelijk dat ons kantoor optreedt als gevolmachtigde van de (gezamenlijke) erfgenamen. Ook wordt ons kantoor regelmatig door de rechtbank benoemd tot vereffenaar van een nalatenschap. Door onze jarenlange ervaring weten wij waar de valkuilen zich bevinden en wat de beste route is om deze te ontwijken.

Wilt u een verklaring van erfrecht laten opstellen? Of wilt u advies over de aanvaarding of afwikkeling van een nalatenschap? Op onze contactpagina vindt u mee informatie voor het maken van een afspraak. Graag begroeten wij u op ons kantoor.

Deze pagina bevat slechts algemene informatie en is niet bedoeld als vervanging voor een persoonlijk advies. Omwille van de leesbaarheid zijn bepaalde nuances achterwege gelaten. Ons kantoor staat niet in voor de juistheid en volledigheid van deze pagina.