Moet ik een verklaring van erfrecht laten opstellen?

Als iemand is overleden, kan een notaris een verklaring van erfrecht opstellen. Dat is een akte waarin de notaris verklaart wie de nalatenschap mag beheren en wie over de bankrekeningen en andere bezittingen mag beschikken. Dat kan bijvoorbeeld een executeur zijn die de overledene in zijn testament heeft benoemd. Of een gevolmachtigde die de erfgenamen na het overlijden samen hebben aangewezen.

Vaak wordt in de verklaring van erfrecht ook vermeld wie de erfgenamen zijn en voor welke (breuk)delen, maar niet het bedrag dat zij erven. Dat kan worden vastgelegd in een akte van boedelbeschrijving.

Wat doet de notaris voordat hij een verklaring van erfrecht afgeeft?

Voordat de notaris een verklaring van erfrecht afgeeft, onderzoekt hij wie de erfgenamen zijn. De notaris gaat eerst na of er een testament is opgesteld. Soms staan de erfgenamen daarin met naam en toenaam genoemd. Als dat niet het geval is of als er überhaupt geen testament is opgesteld, brengt hij via de burgerlijke stand in kaart wie de ervende familieleden zijn.

Vervolgens licht de notaris de erfgenamen voor over hun positie en attendeert hen op de risico’s van zuivere aanvaarding en andere belangrijke aandachtspunten, zoals de eventuele verplichting tot het doen van aangifte erfbelasting en het indienen van de laatste aangifte inkomstenbelasting. Vervolgens laat hij iedere erfgenaam verklaren of hij de nalatenschap zuiver wil aanvaarden, beneficiair wil aanvaarden of wil verwerpen.

Ook gaat de notaris na of er bijvoorbeeld een executeur, bewindvoerder of vereffenaar is benoemd die de erfgenamen vertegenwoordigt. Als dat niet het geval is, gaat hij na of de erfgenamen wellicht aan een of meer personen een volmacht willen geven om de nalatenschap af te wikkelen. Met name als er meer erfgenamen zijn, kan dat praktisch zijn.

Afhankelijk van de situatie

Welke werkzaamheden een notaris precies verricht, hangt af van de situatie en van de opdracht die aan hem gegeven wordt. Daarom is het vaak lastig om van tevoren precies aan te geven hoe lang het duurt voordat de verklaring van erfrecht kan worden afgegeven en wat de kosten daarvan zullen zijn. In de praktijk is een termijn van enkele weken niet ongebruikelijk.

Soms moet de notaris ook werkzaamheden verrichten waar de opdrachtgever niet direct behoefte aan heeft. Bijvoorbeeld het informeren van iemand die volgens het testament een legaat krijgt. In de wet staat namelijk dat de notaris niet alleen rekening moet houden met de belangen van zijn opdrachtgever, maar ook met de belangen van anderen.

Wat is een verklaring van executele?

Soms is het niet nodig dat de erfgenamen in kaart gebracht worden en volstaat een zogenaamde verklaring van executele. Dat is een akte waarin de notaris alleen verklaart wie de executeur is. Zo’n akte kan vaak betrekkelijk snel worden afgegeven en is vaak voldoende om over de bankrekeningen te kunnen beschikken. Bijvoorbeeld om de schulden te betalen.

Een verklaring van executele is vaak niet toereikend om de nalatenschap volledig af te wikkelen. Voor de verkoop van een woning, het verdelen van de nalatenschap of het opheffen van een bankrekening kan een verklaring van erfrecht nodig zijn waarin vermeld is wie de erfgenamen zijn en op welke wijze zij de nalatenschap hebben aanvaard.

Belang van een verklaring van erfrecht

Een verklaring van erfrecht geeft zekerheid over de vraag wie de nalatenschap mag afwikkelen en wie de erfgenamen zijn. Dat laatste is met name van belang voor de verdeling van de nalatenschap.

Het zijn vaak buitenstaanders die verlangen dat een verklaring van erfrecht wordt opgesteld. Zo zal de bank zeker willen weten dat het banksaldo van de overledene aan de juiste persoon wordt uitgekeerd. En degene die de woning van de overledene koopt, zal zeker willen weten dat degene die de koopakte als verkoper ondertekent daartoe ook bevoegd is.

Alleen een verklaring van erfrecht kan die zekerheid bieden. Omdat de notaris bij het opstellen van een verklaring van erfrecht zorgvuldig te werk gaat, staat in de wet (art. 4:187 BW) dat buitenstaanders op de juistheid van zo’n notariële akte mogen afgaan.

Moet ik een verklaring van erfrecht laten opstellen?

Nee, als niemand daar om vraagt, hoeft het niet. Maar in de praktijk zullen buitenstaanders, zoals een bank of een verzekeringsmaatschappij, daar wel vaak om vragen. Ook een makelaar die de verkoop van de woning van de overledene begeleidt zal er doorgaans om vragen, om vervelende verrassingen na het bereiken van overeenstemming met de koper te voorkomen. Als er geen verklaring van erfrecht is opgesteld, zal de notaris die de leveringsakte opstelt de vererving moeten uitzoeken. Deze kosten vallen in beginsel niet onder de ‘kosten koper’ en worden dus meestal aan de verkopers in rekening gebracht.

Ook de gemeente kan om een verklaring van erfrecht vragen. Bijvoorbeeld als bezwaar gemaakt wordt tegen de WOZ-waarde van de woning van de overledene. Of de rechter, als het vermogen van de overledene onder (beschermings)bewind stond.

Al deze bedrijven en instanties kunnen in principe hun medewerking opschorten zolang er geen verklaring van erfrecht is opgesteld.

Wanneer is een verklaring van erfrecht niet nodig?

Soms vragen banken niet om een verklaring van erfrecht. Bijvoorbeeld als er een klein banksaldo is of als de nabestaanden een verklaring van de bank ondertekenen waarmee zij de bank vrijwaren van aansprakelijkheid als er toch andere erfgenamen blijken te zijn. Het nadeel daarvan is, dat de situatie juridisch anders kan zijn dan de nabestaanden denken. Met het tekenen van zo’n verklaring van de bank aanvaarden de erfgenamen de nalatenschap in beginsel zuiver, soms zonder dat zij een volledig beeld hebben van de risico’s.

Welke notaris stelt de verklaring van erfrecht op?

Vaak geven een of meer (vermoedelijke) erfgenamen opdracht aan een notaris om een verklaring van erfrecht op te stellen. De erfgenamen mogen zelf bepalen aan welke notaris zij de opdracht geven om de verklaring van erfrecht op te stellen. Zij zijn dus niet verplicht om te kiezen voor de notaris die het laatste testament heeft opgesteld.

Een notaris zal in beginsel niet uit zichzelf een verklaring van erfrecht opstellen. Tenzij de overledene de notaris tot executeur heeft benoemd. Al is de notaris ook in dat geval afhankelijk van iemand die het overlijden aan hem meldt.

Moet ik het overlijden melden aan de bank?

Verschillende banken hanteren verschillend beleid in geval van overlijden. In de algemene voorwaarden van de bank staat vaak dat de nabestaanden het overlijden zo spoedig mogelijk aan de bank moeten melden. Omdat de verplichtingen van de overledene overgaan op de erfgenamen, zijn ook zij aan die voorwaarden gebonden.

Zodra het overlijden is gemeld, zal de bank meestal de rekeningen blokkeren om te voorkomen dat onbevoegden over het saldo kunnen beschikken. Automatische incasso’s blijven soms nog wel doorlopen. Soms zijn banken ook bereid om de factuur van de uitvaartondernemer ten laste van de geblokkeerde bankrekening te voldoen. Is het overlijden niet gemeld en wordt de rekening leeggehaald door een onbevoegde, dan vergoedt de bank de schade mogelijk niet.

Soms kan een nabestaande nog over de bankrekening beschikken op grond van een machtiging die hij in het verleden heeft gekregen. Volgens de wet (art. 3:72 lid 1 BW) eindigt een volmacht in beginsel door het overlijden. Wie dan toch gebruik maakt van de volmacht, kan onrechtmatig handelen.